استفاده از باگاس و پلاستیک های ضایعاتی برای تولید چوب پلاست

استفاده از باگاس و پلاستیک های ضایعاتی برای تولید چوب پلاست


تولید چوب پلاست از باگاس و پلاستیک های ضایعاتی

در ادامه مبحث تولید چوب پلاست نگاهی به وضعیت جنگلهای شمال کشور که تنها منبع داخلی تامین چوب آلات ومصنوعات چوبی ومحصولات کاغذی است ، حساسیت وآسیب پذیری آن را به وضوح نمایان می سازد ولزوم یافتن واتکا به منابع جایگزین را برای صنعت چوب وکاغذ وصنایع سلولزی خود نمائی می کند . در حال حاضر بزرگترین کارخانجات صنایع چوب وکاغذ کشوردراین منطقه واقع شده اند که این موضوع افزایش میزان تقاضا برای برداشت چوب و به تبع آن تخریب عرصه های جنگلی را شدت بیشتری می بخشد.

بدیهی است که اگر سالیانه 2 میلیون تن باگاس واردعرصه صنعت کشور شود ودر صنایع محتلف کاغذ وخمیر ، تخته های فشرده و چوب پلاست مورد استفاده قرار گیرد ، حجم قابل توجهی از فشار وارده براین منابع محدود جنگلی برداشته خواهد شد و پایداری نسبی آن تاحد زیادی تضمین خواهد شد.با توجه به این که پیوندهای شیمیایی در مولکولهای پلاستیک بسیار بالا وقوی می باشند لذا  تجزیه آنها درخاک وتوسط میکروارگانیسم ها به دشواری ودر طی زمان طولانی ( بین 50 تا 100 سال وگاهی هم بیشتر) صورت می پذیرد.

متاسفانه در کشور ما نیز مشابه دیگر نقاط جهان استفاده از مواد پلاستیکی به طرز وسیعی رایج شده وسپس گسترش یافته است وبه تدریج انواع پاکتهای پلاستیکی جای کیسه های کاغذی را در میوه وخوار بارفروشیها گرفته اند. و هر ایرانی در خرید روزانه خود دست کم دو – سه کیسه پلاستیکی را از فروشنده دریافت می کتد که پس ازساعتی روانه سطل زباله شده وسرانجام به اماکن دفن زباله راه می یابد علاوه بر این جایگزین شدن بطری های پلاستیکی یکبار مصرف _ موسوم به  PET _ را با بطری های شیشه ای شیر ونوشابه وانواع مایعات دیگرکه هنوز همه ما آنها را به خوبی در یاد داریم شرایطی را در کشور به وجود آورده که در همه جا از سواحل دریای خزر تا بیابان ،رودخانه وکوهستان ودر نهایت خلیج فارس به هر جا نگاه کنیم می بینیم که چگونه طبیعت با این بطری های ساخته شده از مواد تجزیه ناپذیرآلوده شده ؛ دیدن بطریهای شناور درتمامی آبهای روان به منظره ای آشنا تبدیل شده است . به خوبی روشن است که جمع آوری و بازیافت این مواد مضر برای محیط زیست خود بزرگترین مزیت زیست محیطی این اقدام می باشد؛ در صورت اختلاط آن با باگاس که آن نیز به نوبه خود یک ماده مزاحم برای محیط زیست است ، تولید محصول کامپوزیت چوب پلاست مزیتی مضاعف ومکرر محسوب می شود.

در ادامه ابتدا با این منبع غنی آشنا شده ومیزان تولید آن در ایران، کاربردهای مختلف ونحوه ومیزان استفاده از آن ودر نهایت امکانات بالقوه استفاده در تولید چوب پلاست مورد بحث قرار می گیرد.

  • باگاس چیست ؟

یکی از مواد استحصالی حین تولید در کارخانجات شکرماده ای به نام باگاس است که در حقیقت پسمانده وتفاله نیشکر پس از شربت گیری می باشد . باگاس به صورت توده وتراشه های  فیبری خشک و متراکم یک ترکیب دارای رنگ زرد کاهی و حاوی الیاف سلولزی است ، ماده بسیار پر ارزشی که بیش از 34% وزنی ساقه گیاه نیشکر را در برمی گیرد و از آن می توان در تولید انواع صفحات فشرده چوبی ، کاغذ ، مواد شیمیایی ، الکل ، خوراک دام و… استفاده نمود.

مصارف مختلف  باگاس در جهان

باگاس به دلیل خواص فیزیکی و شیمیائی خاصی که دارد ، گستره مصارف متنوعی در جهان و ایران دارد (یا می تواند داشته باشد) که درزیر به طور خلاصه به آنها اشاره می شود:

1- باگاس به عنوان سوخت تولید بخار          2- تولید برق           3-استفاده از باگاس فشرده به عنوان هیزم 

   4- تولید زغال        5- تولید گاز متان ، متانول     6- تولید کاغذ وخمیرکاغذ  7- تولید تخته های فشرده مثل فیبر              8- سایر صنایع ومصارف

1- باگاس به عنوان سوخت جهت  تولید بخار:  باگاس به ویژه پس از بروز بحران انرژی در جهان،به عنوان سوخت  مورد توجه قرار گرفته وبسیاری از کارخانجات تولید شکر خام از نیشکر، به عنوان سوخت اصلی بهره می برند.

2- تولید برق: ازانرژی حاصل از سوزاندن  باگاس در نیروگاهای تولید برق که از کوره های بخار بهره می گیرند،

3-استفاده به عنوان هیزم: باگاس پس از فشرده و پرس شدن، قابل تقسیم به قطعات مناسب و قابل حمل بوده و می تواند جایگزینی مناسب برای هیزم به عنوان سوخت خانگی باشد.

4- تولید زغال : روش تولید زغال از باگاس مشابه تولید زغال از هیزم وساقه درختان است ولی در مورد باگاس عمل کربنیزه کردن می بایستی دو مرتبه انجام پذیرد.استفاده از زغال باگاس نیز درکشور ما می تواند جایگزین مناسبی برای زغال چوب باشد.

5- تولید گاز متان ، متانول : در اثر تخمیر وپوسیدن سلولز موجود در باگاس مخلوطی از گاز متان ودی اکسید کربن تولید می شود .همچنین امکان تولید گاز متانول نیز وجود دارد که از آن می توان در مصارف خانگی وصنعتی استفاده کرد .  

6- تولید کاغذ وخمیر کاغذ: این تکنولوژی برپایه استخراج شیمیایی الیاف سلولزی باگاس بنا شده است که با استفاده از الیاف سلولزی باگاس به تولید خمیر وکاغذ اقدام می کنند .

7- تولید تخته : استفاده ازباگاس بعنوان ماده اولیه یا بخشی از ترکیب مواد اولیه در ساخت انواع تخته فشرده(انواع تخته فیبر ، تخته خرده چوب) نیزرایج است

8- سایر صنایع  ومصارف: ساخت محصولاتی مانند فورفورال – پلاستیک –  انواع پوشال – واستفاده برای تولید انواع  صفحات  چوب سیمان –تولید قارچ خوراکی در بستری از باگاس و … .

تولید چوب پلاست از باگاس و گرانول چوب پلاست درخوزستان

  •   میزان تولید باگاس در ایران

تقریبا تمام مزارع نیشکر ایران در منطقه خوزستان واقع شده وناگزیر تمام باگاس تولیدی کشور که قابل برنامه ریزی جهت استفاده صنعتی می باشد  به شرح ذیل در خوزستان تولید می گردد .

1- شرکت توسعه نیشکر وصنایع جانبی

درحال حاضرسالیانه مقدار 050,1هزارتن (یک میلیون وپنجاه هزار تن ) باگاس درمجتمع کشت وصنعت” توسعه نیشکر” تولید می گردد که طی دو سال آینده وپس از تکمیل طرح،تولید باگاس به بیش از003/2هزار تن خواهد رسید.

2- کشت وصنعتهای کارون ومیان آب 675 هزار تن

3– کشت وصنعتهای هفت تپه  325 هزار تن

جمع باگاس تولیدی در سال 1383 برابر004/2 هزار تن بوده  که از این مقدار تنها بخش بسیار کوجکی ازآن در کارخانه کاغذ پارس به 80 هزار تن کاغذ چاپ وتحریر تبدیل شده ودرچند واحد کوچک صنعتی به خوراک دام وتخته فشرده تبدیل می شود .

همانطور که ذکر شد از میزان بیش از 2میلیون تن باگاس تولید شده در استان خوزستان بخش بسیار اندکی در حدود  80 تا 100 هزار تن  به مصرف مفید صنعتی می رسد (کمتر از 5%  و95%) مابقی آین ماده پر ارزش به دلیل نبودن امکانات و صنایع مربوط بدون کمترین بازده اقتصادی از میان می رود در ضمن لازم به یادآوری است که شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در پنج سال گذشته هرساله مبلغی در حدود2 تا3 میلیارد تومان را برای حمل و دفع باگاس در بیابانهای اطراف هزینه می کند .

این امر علاوه بر اینکه از دست دادن این سرمایه بالقوه قلمداد می شود همواره سرزنشها و فشارهای سازمان حفاظت از محیط زیست را نیز در پی دارد زیرا وجود رطوبت وترکیبات قندی موجود در باگاس آن را به بستری ایده آل برای فعالیت میکرو ارگانیسم ها مبدل کرده فعالیت انواع مخمرها (  yeasts) و قارچها (fungis) باعث تخمیر وتولید الکل وسپس اسید استیک و دیگر ترکیبات اسیدی می شود که می تواند موجب اسیدی شدن منابع آب وخاکهای حاصلخیز خوزستان گردد به علاوه اینکه این تخریب بیولوژیک با تولید مقادیر زیادی حرارت همراه است که باعث بروز خود اشتعالی در توده های باگاس گشته و بوی مشمئزکننده ودودغلیظ سفید رنگی را تا شعاع چند کیلومتری خود می پراکند.

البته شرکت فوق الذکر در راستای کاهش هزینه سالانه 2 میلیاردی خود برای حمل ودفن باگاس و نیز جلوگیری از نابودی این ثروت ملی از طریق مکاتبات فراوان با مجلس شورای اسلامی ، سازمان محیط زیست و وزارتخانه های مختلف در حال پی گیری اجرایی شدن فازهای دیگر پروژه کارخانه های کاغذ موسوم به هفت تپه می باشد ؛ ولی با این حال به دلیل مشکلات فراوان ونیاز به سرمایه گذاری کلان به نظر نمی رسد که در کوتاه مدت این آرمانها تحقق یابد و با توجه به این موضوع که در سالهای آتی میزان باگاس تولید شده از مرز 5/3 میلیون تن خواهد گذشت لازم است که با تاسیس صنایع سهل الوصول تر از این ترکیب پر ارزش استفاده گردد . یکی از بهترین گزینه ها برای این امر صنایع تولید گرانول و محصولات کامپوزیت چوب پلاست است.

طی برآوردهای انجام گرفته (توسط س. ترابی و همکاران . 1385)  قیمت تمام شده محصول گرانول چوب پلاست تولید شده با استفاده از ضایعات باگاس متناسب با فرمولاسیون به ازای هر کیلوگرم حدود 450 تا 550 تومان می باشد (در سال 1401 شاید چیزی حدود 30 هزار تومان) و این در حالی است که قیمت جهانی محصولات چوب پلاست بین 75/0 تا 1 دلار برای هرکیلوگرم می باشد. قیمت مواد اولیه برای تولید این محصول به این شرح می باشد:

قیمت پودر باگاس فرآوری شده به ازای هر کیلو گرم 70 تا 90 تومان

قیمت پلیمر مصرفی (مواد نو) به ازای هر کیلو گرم850  تا900 تومان

قیمت انواع ترکیبات افزودنی به ازای هر کیلو گرم3000  تا5000 تومان

اگر در تولید محصول فرمولاسیون را 60% پودر باگاس 35% پلیمر و 5% مواد افزودنی در نظر بگیریم قیمت هرکیلوگرم گرانول چوب پلاست تولیدی در حدود 550 تومان خواهد بود که در صورت استفاده از انواع پلاستیک بازیافتی قیمت تمام شده را تا 350 تومان برای هر کیلوگرم می توان کاهش داد و چنانچه محصول تحت لیسانس و یا یک نام معتبر تجاری تولید گردد امکان صادرات نیز وجود خواهد داشت.

نتیجه گیری و پیشنهاد در رابطه با تولید چوب پلاست:

با عنایت به اینکه میزان مصرف سرانه مواد کامپوزیتی در کشور یک دهم مقدار سرانه مصرف در کشورهای پیشرفته است (به گفته دکتر مهرداد  شکریه ، رئیس موسسه کامپوزیت ایران و عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت: سرانه مصرف کامپوزیت  در کشورهای  پیشرفته  جهان 3 کیلوگرم  است در حالی که این سرانه در کشور ماتنها 3/0کیلوگرم  است . ) و با توجه به بازار بزرگ و رو به رشد تولید و مصرف جهانی (سالانه بیش از6 میلیون تن مواد کامپوزیتی به ارزش 145 میلیارد دلار در صنایع مختلف جهان مصرف می‌شود. ) و با در نظر داشتن قابلیتها ، محاسن و کاربردهای فراوان این فرآورده ها که پیش تر به آنها اشاره رفت و توان بالقوه کشورمان در تولید انواع محصولات کامپوزیت چوب – پلاستیک  ؛ قبل از اینکه به یکی از وارد کنندگان بزرگ این محصولات مبدل شویم به دولت ، سرمایه گذاران و پژوهشگران به ترتیب پیشنهاد می شود:

  • دولت با حمایت از سرمایه گذاران و اتخاذ سیاستهای تشویقی برای صنایع مصرف کننده مواد بازیافتی مثل باگاس وپلاستیک ضایعاتی خصوصا در مناطق مستعد و محروم مثل استان خوزستان موجبات تاسیس واحدهای تولید چوب پلاست را برای بخش خصوصی فراهم آورد ایجاد چنین صنایعی – که نیاز به سرمایه بسیار زیاد ندارد و اصولا جزو صنایع سبک قلمداد می گردند و تولیداتشان می تواند انواع محصولات نهایی ونیمه ساخته ای مثل گرانول چوب پلاست و صفحات خام چوب پلاستیک برای استفاده در دیگر صنایع باشد – علاوه بر تامین نیاز داخلی و جلوگیری از خروج ارز برای واردات چوب آلات و مواد کامپوزیت چوب پلاست می تواند با اشتغال‌زایی مستقیم وغیر مستقیم موجبات رونق صنعت و ایجاد ارزش افزوده بالا برای کشور را فراهم کند . مضافا اینکه کاهش اثرات مخرب و زیست محیطی مواد زاید نیز از دیگر تبعات بسیار مهم و پر ارزش این اقدام خواهد بود.
  • به سرمایه گذاران (اعم از داخلی وخارجی) ، فعالان عرصه تولید و کارشناسان ذیربط در کشور پیشنهاد می شود که نسبت به بررسی امکانات جهت سرمایه گذاری و تاسیس خطوط تولید کامپوزیت چوب پلاست اقدام نمایند ؛ زیرا براساس مطالعات و برآورد های اقتصادی انجام شده آنچه به نظر می رسد این است که صنایع تولید چوب پلاست دارای ارزش افزوده بالا و مزایای نسبی فراوانی در کشور می باشد مضاف بر اینکه بازار مصرف آن نیز در کشور ما بازار بزرگی است و به تبع بازارهای مصرف جهانی در حال رشد می باشد ضمن اینکه نباید از بازارهای بزرگ منطقه ای غفلت ورزید ( پاکستان وافغانستان در شرق عراق وترکیه در غرب کشورهای استقلال یافته از شوروی سابق در شمال و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در جنوب وحتی هند و چین همگی می توانند مقصد صادرات  باشند)  و باید پیش از تسخیر بازار توسط رقبا حضور و بقا خود را خود را با عرضه محصولات با کیفیت تضمین نماییم.

نگارش: مصطفی برزگر

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید